Op 21 januari 2012 ging de platformbijeenkomst van de Stichting Passie voor Zorg over mantelzorg en vrijwilligersbeleid. Ida van Marion (manager Extramuraal en locatiemanager Servotel ZuidOostZorg) hield hierover een inspirerende inleiding waarna een passievolle discussie ontstond met de platformleden en andere deelnemers. Lees hieronder de samenvatting van haar inleiding

Mantelzorg en vrijwilligersbeleid: onlosmakelijk verbonden

Inleiding door Ida van Marion

 

Het zorglandschap is de laatste jaren erg veranderd, waardoor wij denken dat de focus van het Mantelzorg- en vrijwilligersbeleid moet worden herzien.

 

Aanleiding en Noodzaak daartoe:

• Versnippering in het huidige aanbod
  bijvoorbeeld betreffende voorzieningen uit AWBZ, WMO, verz.wet, maar ook behandeling-verzorging-welzijn-vrijwilligerwerk zijn uit elkaar gehaald: met wellicht goede intenties heeft dit de zorg ingewikkelder en complexer gemaakt, terwijl een cliënt hier geen last van zou moeten hebben!
• Aantal en groei kwetsbare personen
• Stijgende zorgvraag
  maar ook een complexere zorgvraag, bv men komt binnen voor een gebroken heup, maar gaandeweg blijkt dat er veel meer speelt
• Afnemende inzet professionele ondersteuning
  - overheid met kritische regelgeving
  - arbeidsmarkt
• Veranderend zorglandschap: focus op zo lang mogelijk thuis blijven/eigen regie

 

Pleidooi voor geïntegreerd mantelzorg- en vrijwilligersbeleid

Opgezet en uitgevoerd vanuit de vraag van de cliënt en zijn/haar cliëntsysteem en om het samenspel met mantelzorg goed neer te zetten

Daarbij hanteren we 4 klantwaarden (uitgangspunten, koersbepalend)

 

Gastvrijheid       Cliëntwaarde: ‘Ik voel mij vrij’

 

Deskundig          Clientwaarde: ‘Ik ben in goede handen’

 

Persoonlijk         Clientwaarde: ‘Ik doe er toe’

 

Veilig                    Clientwaarde: ‘Ik voel me vertrouwd’

 

 

Je kunt op 4 manieren naar mantelzorg kijken:

 

1.               Expert

2.               Partner in zorg/collega

3.               Cliënt

4.               Echtgenoot, dochter, moeder, vriend

 

Strategisch beleid van ZuidOostZorg:

 

1.       Expert                                                                                  à Afstemmen

2.       Partner in zorg/collega                                  à Samenwerken

3.       Cliënt                                                                                    à Ondersteunen

4.       Echtgenoot, dochter, moeder, vriend                    à Faciliteren

Het gaat ook om erkennen en herkennen

wij weten wat goed voor u is – wat denkt u dat goed is?

 

Als iemand een zorgdossier in wil zien, niet schrikken. Juist aanleiding voor een gesprek.

Het zou veel meer vanzelfsprekend moeten zijn dat mantelzorg een zorgdossier in ziet.

 

Vertrekpunt 2011:

-       Mantelzorgbeleid was binnen ZuidOostZorg gefragmenteerd en vooral locatiegebonden aanwezig.

-       De follow up (wat doet een opname/afdeling met de intake- en in het bijzonder met de mantelzorggegeven/vragen na opname); dit was onvoldoende beschreven / geborgd in de werkprocessen.

-       Weinig preventie aan de voorkant (voor aanmelding opname) waarbij de cliënt cq het cliëntsysteem niet en/of onvoldoende begeleiding, informatie of advies vanuit ZuidOostZorg kreeg aangeboden.

-       De verbinding tussen vrijwilligerswerk en matenzorg ontbrak nog doordat cliëntsysteem geen uitgangspunt is.

 

Visie Z.O.Z.:

• ZuidOostZorg heeft oprechte belangstelling voor de cliënt en ziet zijn/haar cliënten niet los van het systeem, waarin zij dagelijks leven en wonen.
• Niet alleen de cliënt, maar het totale cliëntensysteem is uitgangspunt voor de zorg, begeleiding en behandeling.

 

Ambitie Z.O.Z.:

In 2014 is ZuidOostZorg de meest gastvrije en klantvriendelijke zorgorganistatie van Friesland waar op deskundige wijze zinvolle zorg met perspectief geboden wordt. Daar waar mogelijk met andere samenwerkingspartners.

 

Doelstelling Z.O.Z.:

• Geïntegreerd mantelzorg- en vrijwilligersbeleid binnen heel ZuidOostZorg
• Met aandacht voor het verbeteren van de samenwerking tussen beroepskrachten en mantelzorgers/vrijwilligers
• Met als uiteindelijke doel het vraaggestuurde ondersteunenc.Q. in stand houden van het gewenste cliëntsysteem (zowel thuis als intramuraal)

 

Ingezette acties:

• Mantelzorg/vrijwilligersbeleid vastgesteld
• Integratie vrijwilligerswerk/beleid en mantelzorg
• 24-uurs bereikbaarheid voor mantelzorgers en verwijzers
• Mantelzorg opgenomen in intake- en opnameprocedure
• Mantelzorgvacaturebank gemeente Smalligerland
• Mantelzorg in perspectief van wijkgerichte zorg-en dienstverlening

 

Successen:

• Mantelzorg en vrijwilligers met hoofdletters in ZuidOostZorg-agenda
• 24-uurs bereikbaarheid gerealiseerd
• Vrijwilligerswerk in relatie tot cliëntvragen; actieve verbinding, vanuit individuele vraag cliënt/mantelzorger
• Gemeente Smallingerland participeert en financiert opzet vacaturebank mantelzorg gemeentebreed à wijkgerichte mantelzorgondersteuning; de zorg-buurtsuper; menselijk, vraaggestuurd, dichtbij en snel
• Actieve cliëntenparticipatie krijgt een vervolg in ZuidOostZorg: klankbordgroep

 

Discussie:

-        In de aanleiding wordt gesproken over toename van kwetsbare personen / ouderen. Gevraagd wordt of hier niet veel beter uitgegaan kan worden van gelijkwaardigheid en eigen regie. Met kwetsbaarheid maak je mensen sneller afhankelijk? Kwetsbaarheid moet hier niet normatief worden opgesteld, maar kwetsbaarheid als een menselijke conditie. Als je bijvoorbeeld vanuit het westen in Friesland komt wonen, je sociale netwerk achterlatend, en je wordt ziek, dan ben je kwetsbaar. Moet je je collega’s gaan vragen om een boodschap te doen? Gelijkwaardigheid is hierbij ook erg belangrijk uiteraard. Soms is het voor mensen heel moeilijk aan te geven wat zij nodig hebben. Het gaat dan om een goede afstemming tussen ‘uw wensen en onze deskundigheid’. Dit alles vanuit gelijkwaardigheid.

-        Onderscheid tussen vrijwilligers en mantelzorg. Vrijwilligers komen vanuit de organisatie, matelzorgers komen vanuit de cliënt. Vrijwilligers hebben niet een directe relatie met de klant. Toch is sprake van een grijsgebied: vrijwilligers hechten aan bewoners en mantelzorger kan soms vrijwilliger worden in de organisatie. Bij vrijwilligerswerk moet door organisatie geborgd worden door scholing.

-        Praktijkvoorbeeld: Een zoon neemt voor zijn vader altijd een haring mee als hij op bezoek komt. Nu zijn vader in een kleinschalig wonen-groep woont, dacht hij voor de andere bewoners ook een haring mee te nemen. Vader stikt, en politieonderzoek volgt om te kijken of er geen sprake is van moord. Wat als een andere bewoners was gestikt? Kun je dan als organisatie worden aangeklaagd? Meningen verschillen hierover. Worden in de zorg ‘de normaalste zaken’ geproblematiseerd? Moeten er overal regels en protocollen voor komen? Moeten we niet wat meer weerstand bieden aan een overheidsbeleid? Elke verantwoordelijkheid straffen?

-        Naar aanleiding van dit praktijkvoorbeeld wordt het project ‘Zorg zonder Regels’ genoemd. Een project dat verantwoordelijkheid terug wil brengen daar de werkvloer. Dat mensen zelf logisch nadenken en niet alleen volgens de regeltjes. Voor dit project heeft Twaalhoven speciaal ook ontheffing gekregen van de inspectie voor een aantal regels.

-        Klantkoffer: in beeld brengen van wensen, vragen en behoeften van cliënt en betrokkenen.

-        Enkele organisaties maken gebruiken van het inzetten van vrijwilligersorganisaties (Humanitas, Zonnebloem) voor het werven en inzetten van vrijwilligers. Samenwerking met deze organisaties zou op verschillende vlakken verbeterd en geïntensiveerd kunnen worden. Soms vallen vaste en vertrouwde vrijwilligers weg omdat een cliënt naar een verzorgingshuis is verhuisd, ‘daar hebben ze hun eigen vrijwilligers’ wordt dan gezegd. Dat is geen goede ontwikkeling. Ontschotten is het devies.

-        24-uurs bereikbaarheidsdienst voor mantelzorg: er is bij ZuidOostZorg een 0800-nummer beschikbaar gesteld. Overdag wordt direct doorverbonden naar Smallingerland, in de nacht wordt doorverbonden met Zorggarant-telefonisten. Hier is sprake van een goede technologie als ondersteuning. Deze telefoondienst en bereikbaarheid wordt als heel prettig ervaren.

-        Veel van onze discussie heeft te maken met ‘het huidige tijdsgewericht’, de maatschappelijke veranderingen, gemeenschapszin, etc. Het kiezen van een goede strategie, bv door het afvoeren van vastgoed, of het zelf in beheer houden (vaak geleid door kosten-opbrengsten afweging). Het gaat niet alleen om zorg, maar ook om welzijn/welbevinden, er moet ook nog ‘geleefd’ worden. Wat verstaan we daaronder? Opvallend is dat veel gesproken wordt in klant- en producttermen. Past dat wel helemaal bij het concept van de zorg om een bewoner klant te noemen? (klant kan gezien worden als iemand die een dienst afneemt). Wat heeft dat voor invloed op de organisatie van de zorg en het maatschappelijke debat?